PİYASA DOLANDIRICILIĞI (MANİPÜLASYON) SUÇUNA UYGULANACAK İDARİ TEDBİRLER
Etkin bir sermaye piyasasının oluşumunun temelinde güven ve fırsat eşitliği ilkeleri yer almaktadır. Ancak zaman zaman piyasalarda bu ilkelere ters düşen Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) gibi işlem ve davranışlar gözlemlenmektedir. Bu yazımızdan Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) suçuna şirketler ve gerçek kişilere uygulanacak idari tedbirler incelenecektir.
Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) Nedir?
Manipülasyon yapay olarak, sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek, aktif bir piyasanın varlığı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, arttırmak veya azaltmak amacıyla alım ve satımını yapmak ve sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek, yalan, yanlış, yanıltıcı, mesnetsiz bilgi vermek, haber yaymak, yorum yapmak ya da açıklamakla yükümlü olunan bilgileri açıklamamak olarak tanımlanmaktadır. Sermaye Piyasası Kanununda hangi eylemlerin manipülasyon olarak nitelendirildiğini belirlemez. Manipülasyon değerlendirmesi somut olay bazında yapılmaktadır.
Sermaye Piyasası Kanununda Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) İki Farklı Şekilde Düzenlenmiştir:
- İşlem Bazlı Piyasa Dolandırıcılığı (6362 sayılı SPKn md. 107/1) İşleme dayalı manipülasyon piyasanın doğal işleyiş görüntüsü içinde, ekonomik temeli olmayan, salt başkalarını yanıltma amacı taşıyan işlemler yapılarak fiyat oluşturulması ve kamunun fiyata olan güveninin kötüye kullanılması sonucunu doğuran manipülasyon türüdür.
- Bilgi Bazlı Piyasa Dolandırıcılığı (6362 sayılı SPKn md. 107/2) Bilgiye dayalı manipülasyon, kamuya yalan, yanlış, veya eksik bilgi akışı ya da açıklanması gerekirken bilginin açıklanmaması yüzünden, kamuyu aydınlatma sistemine olan güvenin bozulmasına yol açan ve bilginin fiyata yansımasını engelleyen manipülasyon türüdür.
Sermaye Piyasası Kanununda Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) Fiillerini İşleyen Şirketler Ve Kişilere Uygulanan İdari Tedbirler Nelerdir?
İşleme ve bilgiye dayalı manipülasyon suçları için SPKn md 107’de öngörülen hürriyeti bağlayıcı hapis ve adli para cezaları gibi cezai yaptırımların yanı sıra SPKn md 101’de bazı idari tedbirler öngörülmüştür.
Kanunda öngörülen tedbirler:
- Borsalarda geçici veya sürekli olarak işlem yapılmasının yasaklanması,
- Takas yöntemlerinin değiştirilmesi,
- Kredili alım, açığa satış, ödünç alma ve verme işlemlerine ilişkin sınırlamalar getirilmesi
- Teminat yükümlülüğü getirilmesi veya yükümlülüğün değiştirilmesi,
- Farklı pazar veya piyasalarda işlem görmesi veya farklı işlem esaslarının belirlenmesi,
- Piyasa verilerinin dağıtım kapsamının sınırlanması,
- İşlem veya pozisyon limiti getirilmesidir.
Sermaye Piyasası Kurulunca gerekli görüldüğü durumlarda piyasanın etkin ve sağlıklı işleyişinin sağlanması için yukarıda sayılanlar dışında tedbirler alınabileceği öngörülmüştür.
Tedbirlerin Uygulanması İçin Aranan Koşullar Nelerdir?
Yukarıda belirtilen tedbirlerin uygulanması için işlem ve bilgi bazlı piyasa dolandırıcılığı fiillerini işlediğine dair makul şüphenin bulunması yeterli olmaktadır.
Tedbirler Kimlere Uygulanabilir? Şirket Yetkilileri Tedbirlerden Etkilenir Mi?
Piyasa dolandırıcılığı (manipülasyon) suçunu işlediğine dair makul şüphe bulunan gerçek kişilere, şirketlere ve şirket yetkililerine Sermaye Piyasası kurulunca idari tedbirler uygulanabilmektedir.
Şirketlere Sıklıkla Uygulanan Bir Tedbir Olan Geçici İşlem Yapma Yasağı Ne Kadar Süre Uygulanabilir?
+Söz konusu suçun işlendiği konusunda makul şüphe bulunmakta ise Sermaye Piyasası Kurulunca 6 ay boyunca geçici işlem yapma yasağı uygulanabilir. Söz konusu süre kurul tarafından 6 ay daha uzatılabilmektedir.
Söz konusu suç ile ilgili kurul tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğu takdirde geçici işlem yapma yasağı süresi 2 yıl olarak uygulanmaktadır. Suç duyurusundan önce uygulanan geçici işlem yapma yasağı süresi ise 2 yıldan indirilmektedir.
Sürekli İşlem Yapma Yasağı Nedir?
Sürekli işlem yapma yasağı geçici işlem yapma yasağı almış bir kişinin işlem yapma yasağı süresi içinde başka kişilerin hesaplarını kullanarak söz konusu suçu işlemesi halinde uygulanabilmektedir. Söz konusu tedbirin uygulanması için Kurul tarafından Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına karar verilmesi gerekmektedir. Bu durumda kişi hakkında 5 yıllık sürekli işlem yapma yasağı kararı verilebilmektedir.
İşlem Yapma Yasağı Ne Zaman Kalkar?
İşlem yapma yasağı süresinin bitmesiyle birlikte yasak kalkmaktadır. Fakat yasak kalkmadan önce kişi hakkında suç duyurusunda bulunulmuşsa savcılık tarafından takipsizlik kararının veya mahkeme tarafından verilen beraat kararının Kurula tebliğ edilmesiyle Kurul tarafından kaldırılmaktadır.
Piyasa Dolandırıcılığı (Manipülasyon) Sebebiyle İdari Para Cezası Verilebilir Mi?
İşleme ve bilgiye dayalı manipülasyon suçları için öngörülen hürriyeti bağlayıcı hapis ve adli para cezaları gibi cezai yaptırımların yanı sıra, bu iki suç için ekonomik suçlarda ekonomik ceza ilkesi ve AB muktesebatına uyum kapsamında 2003/6/EC Direktifi’nin de etkisi ile idari tedbirler de getirilmiştir. Nitekim çoğu Avrupa ülkesinde manipülasyon için hem idari hem de cezai yaptırımlar benimsenmiştir.[1] Teoride bir kısım tarafından manipülasyon suçu için idari yaptırım öngörülemeyeceği savunulmaktadır. Çünkü idari yaptırımlar bakımından genel kanun niteliğinde olan Kabahatlar Kanununa göre bir fiil hem kabahat hem de suç olarak tanımlanmış ise sadece suçtan dolayı yaptırım uygulanabileceğini söylemektedir. Bu sebeple hem cezai hem de idari yaptırımın uygulanamayacağını savunmaktadırlar.
Uygulamada ise Sermaye Piyasası Kurulu tarafınca SPKn md. 103 ve devamındaki hükümler uyarınca idari para cezası uygulanmaktadır.
Kurul Tarafından Verilen İdari Para Cezasına Karşı Şirketler Ne Yapılabilir?
SPKn md 105/4’de kurul tarafından verilen idari para cezasına karşı idari yargı yoluna başvurulabileceğine hükmedilmiştir. Bu kapsamda idari para cezasının kaldırılması için açılacak dava iptal davasıdır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
Söz konusu davada görevli mahkemeler, idare mahkemeleridir. Kişiler ve Şirketler idari işlemi yapan kurulun bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde yani Ankara’da söz konusu davayı açabilirler.
Dava Zamanaşımı Süresi Nedir?
Söz konusu yaptırıma uğrayan şirketler idari para tebliğinin yapıldığı günü izleyen günden itibaren 60 gün içinde söz konusu davayı açabilirler.
Yukarıdaki kısa açıklamalar aydınlatma amacı taşımakta olup, somut hukuki durumlara çözüm teşkil etmemektedir. Karşılaşacağınız hukuki sorunlar için bir avukata danışmanızı tavsiye ederiz.
Kılıç Hukuk Bürosu
[1] Manipülasyon; Piyasa Dolandırıcılığı Suçu Uygulanacak Tedbirler ve Yaptırımlar, Deniz ŞENSOY
