İŞ KAZASI MADDİ TAZMİNAT DAVASI
İş kazaları günümüzde karşılaştığımız büyük sorunlardan biridir. İş kazaları sonucunda işçi bazen geçici bazense kalıcı olarak iş göremez hale gelmektedir. Aşağıda iş kazası (iş gücü kaybı) sebebi ile hak kazanılan maddi tazminat türü anlatılmaktadır.
İş kazası nedir?
İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olaya iş kazası denilmektedir.
Neler iş kazası sayılır?
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kapsamında:
- Sigortalının işyerinde gerçekleşen kazalar,
İşçinin çalışmakta olduğu işyerinde meydana gelen olaylar sonucunda zarar görmesi durumunda meydana gelen kazalara iş kazası denilmektedir. - İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
Yargıtay, işyeri için yaptığı alışverişten dönen sigortalının yolda babasının dükkânına uğradığı sırada bir silahlı saldırı sonucu öldürülmesini iş kazası saymıştır. (Yargıtay HGK 5.6.1996, 10-228/454) - Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen kazalar iş kazası sayılır.
İş kazasını kim ve hangi sürede bildirmelidir?
İşveren tarafından, kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki 3 iş günü içinde bildirilmesi zorunludur. Ancak, bu süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Bildirim işveren tarafından yapılmamış ise kazalı işçi tarafından yerine getirilmelidir.
Tazminat talebi için neler çalışma gücünün kaybı sayılır?
Maddi tazminata yol açacak bedensel zarar, iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda örneğin bir organın kopması, kırılması yaralanması biçiminde ortaya çıkabilir. Aynı şekilde fiziksel olarak bir değişiklik söz konusu olmaksızın iş kazası sonucunda ruhsal durumun bozulması, psikolojik rahatsızlıkların da bozulması da bedensel bütünlüğün ihlali sayılır.[1]
Tazminat istemi için yapılan iş ile kazanın arasında bir ilişki olmalı mıdır?
Belirtmek gerekir ki iş kazası sonrasında maddi tazminat istenebilmesi için yapılan iş ile kaza arasında bir nedensellik bağının olması gerekmez. Maddi tazminat istemi için kaza ile oluşan zarar arasında nedensellik bağının bulunması gerekmektedir.
İşçinin veya 3. Bir kişinin kusuru tazminat hakkını ortadan kaldırır mı?
Tazminat hakkının ortadan kalkması için işçinin veya 3. bir kişinin kaza ile zarar arasındaki nedensellik bağını ortadan kaldıracak şekilde ağır bir kusurunun olması gerekmektedir. Bu ağır kusurun kast veya %100 düzeyde olması gerekmez. İşçinin kusuru nedensellik bağını ortadan kaldıracak düzeyde ağır değilse tazminattan indirim sebebi sayılır.
Maddi tazminatın kapsamına neler girmektedir?
Maddi tazminata ilişkin hüküm anında iş kazasına uğrayan işçi tamamen iyileşmişse ve ileriye dönük olarak çalışma gücünün kaybı söz konusu değilse, çalışma gücünün kaybı hali hazır ve gerçek olarak belirlenir. Buna karşılık, işçi sakat kalmışsa çalışma gücündeki azalma gelecekteki ve muhtemel zarar olarak hesaplanır.
Maddi tazminat nasıl hesaplanır?
İş kazası sonrasında istenebilecek tazminatlar İş kanununda düzenlenmemiştir. Bu sebepten maddi tazminat istemi TBK 49’a göre yapılmaktadır. Burada amaç işçi kazaya uğramasaydı içinde bulunacağı sosyal ve ekonomik duruma getirmektir. Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 2015/20887E. 2016/9338 K. sayılı kararında nasıl hesaplama yapılması gerektiği belirtilmiştir. “İş kazasından kaynaklanan maddi tazminata doğrudan etkili olan işçinin net geliri, PMF 1931 yaşama tablosundan tespit olunan bakiye ömrü, iş görebilirlik çağı, iş görmezlik ve karşılık kusur oranları, Sosyal Sigortalar tarafından bağlanan peşin sermaye değeri gibi tüm verilerin hiçbir kuşku ve duraksamaya yer vermeyecek şekilde öncelikle belirlenmesi gerekmektedir. Öte yandan bu davalarında, tazminat miktarı, işçinin rapor tarihindeki bakiye ömrü esas alınarak aktif ve pasif dönemde elde edeceği kazançlar toplamından oluşmaktadır. Başka bir anlatımla, işçinin günlük brüt geliri tespit edilerek bilinen dönemdeki kazancı mevcut verilen nazara alınarak iskontolama ve artırma işlemi yapılmadan hesaplanacak, bilinmeyen dönemdeki kazancı ise, 60 yaşa kadar yıllık olarak %10 arttırılıp %10 iskontoya tabi tutulacak, 60 yaşından sonrada bakiye ömrü kadar (pasif) dönemde elde edeceği kazançları ortalama yönteme başvurulmadan, her yıl için ayrı ayrı hesaplanacaktır. Bu hesaplama yöntemi Yargıtay’ın yerleşmiş görüşlerindendir.”
İş kazası sebebiyle açılan maddi tazminat talebinde yetkili mahkeme neresidir?
- Zarar gören işçinin yerleşim yeri mahkemesi,
- İş kazasının veya zararın meydana geldiği yer mahkemesi
- İşin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesi
- Davalı işverenin yerleşim yeri mahkemesi
- Davalı işveren birden çoksa bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
İş kazası sebebiyle açılan maddi tazminat talebinde görevli mahkeme neresidir?
Kazanın İş Kazası olarak tespit edilmesi halinde, kaza “iş kazası” niteliğini kazanacağından iş kazası nedeniyle açılacak tazminat davaları, işverene karşı ikame edileceğinden İş Mahkemeleri kanununa göre görevli İş Mahkemelerinde davanın ikame edilmesi gerekmektedir.
İş kazası sebebiyle açılan maddi tazminat davasının açma süresi nedir?
İş Kazası Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Süresi belirli bir hak düşürücü süreye tabi olmamakla birlikte 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun 146. Maddesine göre 10 yıllık Zamanaşımına tabidir.
İş kazası sonrasında 3. Kişilerden maddi tazminat istenebilir mi?
İş kazası, işçinin işveren tarafından işini yapması için TBK Md. 71 anlamında önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmeye gönderildiğinde gerçekleşmiş olabilir. Bu durumda 3. Kişi olan tehlike arz eden işletmeden işletmenin kusuru olmasa bile maddi tazminat istenebilir.
İşçi iş kazası sonucunda tazminat dışında başka ödeneklerden yararlanabilir mi?
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır. İş Kazası geçiren sigortalı, Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranının tespiti için priminin yattığı Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerinde bulunan İş Kazası Servislerine müracaat etmelidir.
Yukarıdaki kısa açıklamalar aydınlatma amacı taşımakta olup, somut hukuki durumlara çözüm teşkil etmemektedir. Karşılaşacağınız hukuki sorunlar için bir avukata danışmanızı tavsiye ederiz.
Kılıç Hukuk Bürosu
[1] Süzek, İş Hukuku, 2005.
