GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ

Geçici İş İlişkisi Nedir?

Geçici (ödünç) iş ilişkisi bir üst kavram olarak hem mesleki amaçlı iş ilişkisini hem de holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir iş yerinde görevlendirmeyi (mesleki amaçlı olmayan) kapsar. [1]

1-Mesleki Amaçlı Geçici İş İlişkisi Nedir?
Mesleki amaçlı geçici iş ilişkisi Türkiye İş Kurumunca izin verilen özel istihdam bürosunun, bir işverenle geçici işçi sağlama sözleşmesi yaparak bir işçinin geçici olarak bu işverene bir ücret karşılığı devridir.

• Hangi Hallerde Mesleki Amaçlı Geçici İş İlişkisi Kurulabilir?           
  • Hamilelik, ebeveynlerin kısmi çalışması, askerlik görevinin yerine getirilmesinde ve iş ilişkisinin askıda kaldığı diğer hallerde bu haller bitene kadar kurulabilir.
  • Mevsimlik tarım işlerinde ve ev hizmetlerinde kurulabilir ve bunlar için süre sınırı yoktur.
  • İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işlerde sözleşme en fazla 4 ay süreyle ve toplamda 8 ayı geçmemek üzere en fazla iki kez yenilenebilir.
  • İş güvenliği bakımından acil işler ve zorlayıcı nedenlerde de en fazla 4 ay süreyle ve toplamda 8 ayı geçmemek üzere en fazla iki kez yenilenebilir.
  • İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde artması halinde de en fazla 4 ay süreyle (8 ayı geçmemek üzere iki kez yenilenebilmek üzere) kurulabilir. Belirtmek gerekir ki geçici iş ilişkisi ile çalıştırılan işçi sayısı işyerinde çalıştırılan işçi sayısının dörtte birini geçemez fakat on ve daha az işçi çalıştıran işyerlerinde beş işçiye kadar geçici iş ilişkisi kurulabilir.
  • Mevsimlik işler dışında dönemsellik arz eden iş artışlarında en fazla 4 ay süreyle yenilenmemek üzere geçici iş ilişkisi kurulabilir.

• Mesleki Amaçlı Geçici İş İlişkisinin Kurulamayacağı Haller
  • Yukarıda belirtilen sürelerin sonunda 6 ay geçmedikçe yeniden işçi çalıştırılamaz. Bu yasak ile işçinin işten çıkartılıp tekrardan geçici işçi olarak çalıştırılarak uygulamanın kötüye kullanılmasının önüne geçilmeye çalışılmıştır.
  • Kamu kurum ve kuruluşlarında ve yer altında maden çıkarılan iş yerlerinde yukarıda belirtilen hallerde de geçici iş ilişkisi kurulamaz.
  • Toplu işçi çıkarılan iş yerlerinde 8 ay süresince geçici iş ilişkisi kurulamayacağı belirtilmiştir.
  • 6536 sayılı kanunun 65. maddesinde bahsedilen “hiçbir surette üretim veya satışa yönelik olmamak kaydıyla niteliği bakımından sürekli olmasında teknik zorunluluk bulunan işlerde faaliyetin devamlılığını veya işyeri güvenliğini, makine ve demirbaş eşyalarının, gereçlerinin, hammadde, yarı mamul ve mamul maddelerin bozulmamasını ya da hayvan ve bitkilerin korunması” dışındaki hallerde grev ve lokavtın uygulanmasında geçici iş ilişkisi ile işçi çalıştıramaz.

• İşveren Kimdir? 
  Geçici iş ilişkilerinde işçi özel istihdam bürosunca işe alınır ve işvereni her zaman özel istihdam bürosu olur. Özel istihdam bürosu işçiyi geçici süre ile çalıştırmak için geçici işverene devrettiğinde işçiyle aralarındaki iş ilişkisi son bulmaz. Bu nedenle geçici iş ilişkisi kapsamında çalışılan süreler de asıl işverenin işyerinde çalışmış gibi hesaba katılır. Bu yöndeki Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 2012/22991 E. 2012/23479 K. sayılı kararına göre, “Geçici iş ilişkisiyle (ödünç iş ilişkisiyle) çalışan işçinin altı aylık kıdemi, 4857 sayılı Kanun’un 7. maddesinden hareketle, işçinin başka işverende (ödünç alan) geçen süresi, işverende (ödünç veren) geçirilmiş gibi sayılır. Söz konusu işçinin daha sonra ödünç alan işverenin işyerinde yeni bir iş ilişkisi kapsamında istihdam edilmesi hâlinde, onun nezdinde ödünç iç ilişkisi kapsamında geçirilmiş süreler, yeni iş ilişkisindeki altı aylık kıdem süresinin hesabında dikkate alınmaz”.

• Geçici İşçinin Kendisi İş Arayabilir Mi?
  İşçinin özel istihdam bürosu ile yapacağı iş sözleşmesi yazılı olarak kurulmak zorundadır. Bu sözleşmeye geçici işçinin, Türkiye İş Kurumundan veya bir başka özel istihdam bürosundan hizmet almasını ya da iş görme edimini yerine getirdikten sonra geçici işçi olarak çalıştığı işveren veya farklı bir işverenin işyerinde çalışmasını engelleyen hükümler konulamaz. Dolayısıyla işçi iş bulma konusunda özel istihdam bürosuyla sürekli olarak bağlı değildir.

• İşçi Uzun Süre İşe Çağrılmadığı Durumda Hangi Haklara Sahiptir? Sözleşmede belirtilen süreden (Bu süre 3 aydan fazla olamaz) fazla işe çağırılmazsa haklı nedenle sözleşmeyi feshedebileceği belir. Bununla birlikte işçiler çalışmadıkları dönemlerde özel istihdam bürosundaki eğitim ve çocuk bakım hizmetlerinden yararlanmaya devam edebilir. Böylece büro, geçici işçilerin mesleki gelişimi ve istihdam edilebilirliğinin arttırılabilmesi için mesleki eğitim faaliyetlerine katılabilmelerini sağlamış olur.

• İşçilerin Ücretlerini, SGK Primlerini Kim Öder? İşçi Geçici İşverenden Avans Alabilir mi?
  İşçinin ücretini asıl işveren konumundaki özel istihdam bürosu öder. Geçici işveren işçinin kendisinde çalıştığı süre boyunca ödenmeyen ücretlerden ve SGK primlerinden özel istihdam bürosuyla birlikte (müteselsil olarak) sorumlu değildir. Fakat işletmenin ortalama mal ve hizmet üretme kapasitesinin geçici iş ilişkisi kurulmasını gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyecek şekilde artması halinde kurulan geçici iş ilişkisinde geçici işveren işyerinde bir ayın üzerinde çalışan işçinin ücretlerinin ödenip ödenmediğini çalıştığı süre boyunca her ay kontrol etmekle yükümlüdür. Özel istihdam bürosu ise ücretin ödendiğini gösteren belgeleri aylık olarak geçici işverene bildirmekle yükümlüdür. Eğer ödenmeyen ücretler mevcut ise bu ücretler ödenene kadar geçici işveren özel istihdam bürosunun alacağından mahsup etmek kaydıyla geçici işçilerin en çok üç aya kadar olan ücretlerini doğrudan işçilerin banka hesabına yatırır. Geçici işçinin geçici işverenden bu istisna dışında ücret alamayacağı gibi geçici işverenden özel istihdam bürosunun alacağından mahsup edilmek üzere avans ve borç da alamaz.

• Geçici işçi işyerindeki diğer işçilerden sosyal hizmetler yönünden farklı mıdır?   
  Geçici işveren iş sağlığı ve güvenliği açısından gerekli önlemleri almak ve bu konudaki eğitimleri vermekle yükümlüdür. Geçici işçiler çalıştıkları dönem boyunca işyerinde çalışan diğer işçilerle sosyal hizmetler açısından eşit muamele görür.

2-MESLEKİ AMAÇLI OLMAYAN İŞ İLİŞKİSİ NEDİR?
Bir işçinin holding bünyesi içinde ya da aynı şirketler topluluğuna bağlı işyerlerinde geçici olarak çalışmasıdır.

• İşçinin rızası olmadan başka yerde çalıştırılmak için gönderilebilir mi?  
  İş Kanununun 7 maddesinin son fıkrasında mesleki amaçlı olmayan geçici iş ilişkisi tanımlanmıştır. Buna göre bir işverenin çalıştırdığı işçisini bir başka işverene devredilebilmesi için her iki işverenin holding veya aynı şirketler topluluğu bünyesinde olması gerekmektedir.
  Mesleki amaçlı olmayan geçici iş ilişkisinde devir sırasında işçinin yazılı rızasının alınması gerekmektedir Rızanın devir esnasında alınması gerekmekle birlikte devirden önce alınan rızalar geçersiz sayılmaktadır. Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin 2012/15754 E. 2012/26892 K. sayılı kararına göre “İşçinin rızası hilafına geçici iş ilişkisi kurularak bir başka işyerine gönderilmek istenmesi halinde, somut olayın özelliklerine göre durum ya 4857 sayılı Kanununun 22.  maddesi uyarınca çalışma koşullarında esaslı değişiklik kabul edilmeli ya da işverenin feshi olarak nitelendirilmelidir.”

• İşçilerin Ücretlerini, SGK Primlerini Kim Öder? İşçi Geçici İşverenden Avans Alabilir mi?
  Mesleki amaç taşımayan geçici iş ilişkisinde holding veya şirketler topluluğu bünyesindeki diğer işverene geçici işçi devreden işverenin işçi ile arasındaki iş akdi ve işveren niteliği devam etmektedir. Bu yüzden geçici işçinin ücreti devreden işveren tarafından ödenir. Fakat mesleki amaçlı geçici iş ilişkisinden farklı olarak geçici işveren de işçinin ücretleri ve SGK primleri konusunda asıl işverenle müteselsil sorumludur.

• İşçi Belirtilen Sürelerin Bitiminde de Aynı İşyerinde Çalışmaya Devam Edebilir Mi?
  Kanunda yenilemeler için aranan rızanın da yazılı alınmasına ilişkin bir düzenleme olmadığından, geçici işveren ve işçinin durumlarında bir değişiklik yapmamaları ve asıl işverenin de buna müdahale etmemesi halinde yenilemenin zımnen uzatıldığı kabul edilebilir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2009/28350 E. 2011/ 48342 K. sayılı kararında “Yasada öngörülen sürenin bitiminde işçinin ödünç veren işverene ait işyerinde iş görmeye devam etmesi gerekir. Sürenin sonunda da işçinin ödünç alan işveren yanında çalışmaya devam etmesi halinde, bu defa taraflar arasında hizmet sözleşmesi devrinin gerçekleştiği kabul edilmelidir” denilerek bu görüşü savunmaktadır.

3-Geçici İş İlişkisinin İş Aracılığından Farkı: 
Geçici iş ilişkisiyle çok karıştırılan, Türkiye İş Kurumu veya özel istihdam büroları tarafından gerçekleştirilen iş aracılığında aracı iş ilişkisi kurulduktan sonra aradan çekilir. Aracının hiçbir sorumluluğu olmadığı gibi işveren sıfatı da almaz. Fakat yukarıda ayrıntısıyla işlendiği gibi geçici iş ilişkisinde ödünç verenle işçi arasında iş akdi kurulmuştur ve ödünç veren iş veren sıfatı taşır.

Yukarıdaki kısa açıklamalar aydınlatma amacı taşımakta olup, somut hukuki durumlara çözüm teşkil etmemektedir. Karşılaşacağınız hukuki sorunlar için bir avukata danışmanızı tavsiye ederiz.

Kılıç Hukuk Bürosu

---

[1] Süzek, İş Hukuku,2018,288.