ASIL İŞVEREN ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ
Asıl işveren (üst işveren) alt işveren ilişkisi 4857 sayılı yasanın 2/6. Maddesinde asıl işveren alt işveren kavramı şöyle tanımlanmıştır; “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.” olarak tanımlanmıştır.
Çalışma Bakanlığının çıkardığı “Alt İşverenlik Yönetmeliği” bu konuyu çok detaylı şekilde açıklamıştır. “Asıl işveren: İşyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işleri veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işleri diğer işverene veren, asıl işte kendisi de işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları ifade eder. (Yönetmelik 3/ç)Alt işveren: Bir işverenden, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan, bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları ifade eder. (Yönetmelik 3/a). İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işler (İş Kanunu m 2/6); İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin olmakla beraber doğrudan üretim organizasyonu içerisinde yer almayan, üretimin zorunlu bir unsuru olmayan ancak asıl iş devam ettikçe devam eden ve asıl işe bağımlı olan iştir (Yönetmelik m3). Yardımcı işlerin neler olabileceği konusuna, madde gerekçesinden ve Yargıtay kararlarından şu örnekler verilebilir. Temizlik hizmetleri, güvenlik hizmetleri, torbalama paketleme hizmetleri, tahmil tahliye ve nakliye hizmetleri vs.” Söz konusu Yasa hükmü, alt işverene verilecek işler açısından “yardımcı iş” ve “asıl iş” ayırımını esas almış, yardımcı iş niteliğindeki işlerin alt işverene verilebileceğini belirtmiştir.
Uygulamada idareler temizlik, güvenlik gibi işlerini ihale ile alt işveren şirketlere devretmekte ve hizmet alım sözleşmesi imzalamaktadır. Her ne kadar imzalanan bu hizmet alım sözleşmelerinde doğacak işçilik alacaklarından yüklenici firmanın sorumlu olacağı ifade edilse de, uygulamada idare tarafından işin anahtar teslim olarak yüklenici şirketlere devredilmediği görülmektedir. Anahtar teslim olarak devredilmeyen işlerde çalışan işçilerin alacakları açısından da idare ve alt işveren şirketlerin müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu kabul edilmektedir.
İşin anahtar teslim olarak şirketlere devredilip devredilmediğinin tespitinde ise genel olarak dikkat edilen husus, geniş anlamda işçilerin çalışma düzenlerinin kim tarafından belirlendiği ve idarenin bu çalışma düzenine müdahale edip etmediği olmaktadır. Eğer işçilerin çalışma düzenlerine idareler tarafından müdahale edilebiliyorsa işin anahtar teslim olarak yüklenici şirketlere verilmediğinin kabul edilmektedir.
Uzun süredir aynı idare nezdinde, değişen alt işverenler bünyesinde çalışan işçiler açısından ise işyeri devri kuralları uygulanmakta olup, son alt işveren şirketin asıl işveren idare ile birlikte işçilik alacaklarından sorumlu olacağı düzenlenmiştir.
Yukarıdaki kısa açıklamalar aydınlatma amacı taşımakta olup, somut hukuki durumlara çözüm teşkil etmemektedir. Karşılaşacağınız hukuki sorunlar için bir avukata danışmanızı tavsiye ederiz.
Kılıç Hukuk Bürosu
